خرزهره زرد با نام علمی Thevetia peruviana، گیاهی زینتی و سمی از خانواده Apocynaceae است که به دلیل گلهای زرد روشن و جذابش در بسیاری از مناطق گرمسیری و نیمهگرمسیری کاشته میشود. این گیاه بومی مناطق آمریکای مرکزی و جنوبی است اما امروزه در بسیاری از کشورها از جمله ایران به عنوان یک گیاه زینتی پرورش داده میشود. در این مقاله به معرفی کامل خرزهره زرد، نیازهای زیستی، روشهای نگهداری، آفات و بیماریها، کاربردهای صنعتی و پزشکی و همچنین پیشنهاد خاک مناسب برای پرورش آن میپردازیم.
Contents
معرفی گیاه خرزهره زرد
طبقه بندی علمی
- راسته: Gentianales
- تیره: Apocynaceae (خرفهیان)
- سرده: Thevetia
- گونه: Thevetia peruviana (خرزهره زرد)
نامهای رایج
- خرزهره زرد
- زرد تویا
- زردپوست
- Lucky Nut (به دلیل دانههای سمی اما زینتی)
ویژگیهای ظاهری
- ارتفاع: ۲ تا ۶ متر
- برگها: باریک، کشیده، سبز تیره و براق با طول ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر
- گلها: شیپوری شکل، زرد یا نارنجی، معطر و به قطر ۵ تا ۷ سانتیمتر
- میوه: شفت سبز که پس از رسیدن سیاه میشود و حاوی دانههای سمی است
- ساقه: چوبی و دارای شیرابه سفیدرنگ (لاتکس) که سمی است
نیازهای زیستی و شرایط نگهداری
نور
خرزهره زرد به نور کامل خورشید (حداقل ۶ ساعت در روز) نیاز دارد. در صورت کمبود نور، رشد آن کاهش یافته و گلدهی کم میشود.
دما
- دمای مطلوب: ۲۰ تا ۳۵ درجه سانتیگراد
- مقاومت به سرما: تا حدود ۵- درجه سانتیگراد را تحمل میکند، اما سرماهای شدید باعث آسیب به گیاه میشود.
آبیاری
- فصل رشد (بهار و تابستان): هفتهای ۲ تا ۳ بار آبیاری عمیق
- زمستان: آبیاری را کاهش دهید (هر ۱۰ تا ۱۴ روز یکبار)
- توجه: خرزهره زرد به خشکی مقاوم است، اما آبیاری بیش از حد باعث پوسیدگی ریشه میشود.
خاک مناسب
این گیاه به خاک سبک با زهکشی عالی نیاز دارد. ترکیب خاک پیشنهادی برای خرزهره زرد:
پیشنهاد خاک از برند افارم پلاس:
✅ ترکیب خاک پیشنهادی:
- خاک مخصوص گیاهان آپارتمانی افارم پلاس (لینک محصول)
- مخلوط با پرلیت و کوکوپیت برای بهبود زهکشی
ویژگیهای خاک مناسب:
- زهکشی بالا (جلوگیری از غرقابی شدن ریشه)
- حاوی مواد آلی (کمپوست یا ورمیکمپوست)
- pH خنثی تا کمی قلیایی (۶.۵ تا ۷.۵)
کوددهی
- بهار و تابستان: ماهی یکبار با کود NPK 10-10-10 یا کود مخصوص گیاهان زینتی
- پاییز و زمستان: کوددهی متوقف شود
آفات و بیماریهای خرزهره زرد و روشهای مقابله
آفات رایج
| آفت | علائم | روش درمان |
|---|---|---|
| شپشک آردآلود | تودههای سفید پنبهای روی برگ و ساقه | سمپاشی با صابون حشرهکش یا مالاتیون |
| کنه تارعنکبوتی | تارهای ریز و زردی برگها | افزایش رطوبت، اسپری آب و استفاده از کنهکش |
| شتهها | پیچیدگی برگها و ترشح عسلک | محلول آب و صابون یا سم دیازینون |
بیماریهای رایج
| بیماری | علائم | روش پیشگیری و درمان |
|---|---|---|
| پوسیدگی ریشه | زردی برگها و نرم شدن ساقه | کاهش آبیاری، تعویض خاک با زهکشی بهتر |
| لکههای قارچی برگ | لکههای سیاه یا قهوهای روی برگ | سمپاشی با قارچکشهای مسی |
| سوختگی باکتریایی | لکههای آبکی و سیاه روی برگ | هرس بخشهای آلوده و استفاده از باکتریکش |
کاربردهای خرزهره زرد در صنعت و پزشکی
کاربردهای پزشکی (با احتیاط!)
- ترکیبات فعال: گلیکوزیدهای قلبی مانند Thevetin A و B (شبیه به دیگوکسین)
- استفاده سنتی: در برخی فرهنگها برای درمان بیماریهای قلبی و پوستی (اما بسیار سمی و خطرناک!)
- هشدار: تمام بخشهای گیاه سمی هستند و مصرف خوراکی آن میتواند کشنده باشد.
کاربردهای صنعتی
- تولید حشره کشها: عصاره خرزهره زرد در برخی آفت کشهای طبیعی استفاده میشود.
- صنعت رنگ: از دانه های آن در برخی مناطق برای تولید رنگ استفاده میشود.
نکات مهم در پرورش خرزهره زرد
✅ هرس: در اواخر زمستان برای شکلدهی و حذف شاخه های خشکیده
✅ تکثیر: از طریق بذر و قلمه (قلمه های نیمهخشبی در بهار ریشه دار میشوند)
⚠ هشدار: این گیاه برای کودکان و حیوانات خانگی بسیار سمی است. از کاشت آن در مکانهای پرتردد خودداری کنید.
نتیجه گیری
خرزهره زرد یک گیاه زینتی جذاب اما سمی است که در مناطق گرمسیری رشد خوبی دارد. با رعایت اصول نگهداری (نور کافی، آبیاری مناسب، خاک با زهکشی عالی) میتوان از آن به عنوان یک گیاه آپارتمانی یا فضای باز استفاده کرد. همچنین باید مراقب آفات و بیماریها بود و از تماس کودکان و حیوانات با این گیاه جلوگیری کرد. در صنعت و پزشکی نیز کاربردهایی دارد، اما به دلیل سمیت بالا باید با احتیاط کامل از آن استفاده شود.
پیشنهاد نهایی: برای بهترین رشد، از خاکهای مخصوص گیاهان آپارتمانی افارم پلاس (OFarmPlus) استفاده کنید تا زهکشی و تغذیه مناسبی برای گیاه فراهم شود.
